Con đường cái quan là một bản trường ca nổi tiếng, do nhạc
sĩ Phạm Duy sáng tác từ năm 1954 đến 1960. Tại Việt Nam, từ sau sự kiện 30
tháng 4, 1975, cũng như những ca khúc khác của Phạm Duy, trường ca này bị cấm
lưu hành trong nước Việt Nam và đến tháng 5 năm 2006, có tin cho rằng trường ca
đã được phép cho phổ biến trở lại.
Theo nhạc sĩ Phạm Duy cho biết, Trường ca này được soạn xong
phần đầu ở Paris năm 54, ngay sau Hiệp định Genève, 1954 "để phản đối ngay
lập tức sự chia cắt đất nước", nhưng rồi bỏ dở. Chỉ khi tác giả về lại Sài
Gòn, nhờ kiến trúc sư Võ Đức Diên (cũng là chủ tờ báo Sáng Dội Miền Nam lúc đó)
giúp đỡ phương tiện để nhạc sĩ đi từ Sài Gòn đến Quảng Trị và lấy cảm hứng để
hoàn thành. Khi hoàn tất, Trường ca cũng được in ra đầu tiên trên báo Sáng Dội
Miền Nam với bản viết tay của tác giả.
Trường ca này rất dài, chia ra làm 19 bài hát nhỏ có thể hát như 19 bài riêng biệt. Nội dung của 19 đoạn nói về 1 cuộc du hành của người lữ khách:
“Trường ca đưa ra một lữ khách đi trên con đường xuyên Việt,
đi từ Ải Nam Quan cho tới mũi Cà Mau, đi từ ngày lập quốc cho tới khi đã hoàn
thành xứ sở, đi trong lịch sử và lòng dân, đi tới đâu cũng có tiếng dân chúng địa
phương ca hát chúc tụng lữ khách đi nối liền được lòng người và đất nước...
Trường ca CON ÐƯỜNG CÁI QUAN gồm có ba phần :
Trường ca CON ÐƯỜNG CÁI QUAN gồm có ba phần :
Phần Thứ Nhất : Từ Miền Bắc, mang tính chất hào hùng của miền
quê cha đất tổ.
Phần Thứ Hai : Qua Miền Trung, với tình thương yêu chan chứa
niềm xót xa.
Phần Thứ Ba : Vào Miền Nam, tỏ sự vui mừng của con người đã
cả thắng thiên nhiên để hoàn thành nước Việt...”
Nội dung bản trường ca gồm 3 phần chính, gồm 19 đoản khúc :
Từ miền Bắc: Anh đi trên đường cái quan - Tôi đi từ ải Nam
Quan - Đồng Đăng có phố Kỳ Lừa - Người về miền xuôi - Này người ơi - Tôi đi từ
lúc trăng tơ
Qua miền Trung: Ai đi trong gió trong sương - Ai vô xứ Huế
thì vô - Ai đi trên dặm đường trường - Nước non ngàn dặm ra đi - Gió đưa cành
trúc la đà - Tôi xa quê nghèo ruộng nghèo
Vào miền Nam: Anh đi đường vắng đường xa - Nhờ gió đưa về -
Đi đâu cho thiếp theo cùng - Đèn cao Châu Đốc gió độc Gò Công - Cửu Long
Giang/Về miền Nam - Giã ơn cái cối cái chầy/Về miền Nam - Đường đi đã tới
Con Đường Cái Quan gồm 19 đoản khúc, nghĩa là tôi đã phải viết
ra hằng trăm motif với từng nấy melody… Muốn biết tính chất của từng giai điệu,
hãy xem Phần Từ Miền Bắc với đoạn Tôi Đi Từ Ải Nam Quan để thấy motif mi la do
có imitation la re fa (có hơi hướng của những điệu ca cổ truyền miền Bắc).
… và xin chú ý tới tiết tấu : là nhịp hành khúc nhưng không
giống như hành điệu của Xuất Quân, Khởi Hành v.v… Chú ý tới chords và giọng phụ
: rất Á Đông nhưng cũng rất Âu Phương…
Phần Hai Qua Miền Trung phải là những motif, melody dựa vào
cái khuông re sol la re với hơi hướng hò và ca Huế… Nhất là với bài Nước Non
Ngàn Dặm Ra Đi.
Phần Ba Vào Miền Nam có những motif, melody có hơi hướng hò,
ru và Vọng Cổ… Bài Đi Đâu Cho Thiếp Theo Cùng dùng âm giai có bán cung la do#
re mi fa#:
Về tinh thần của trường ca, những ca khúc mạnh mẽ trong phần
MIỀN BẮC diễn tả sự hào hùng của người đi khai sơn phá thạch. Trong phần MIỀN
TRUNG, ca khúc trở nên ngọt ngào, đôi khi xót xa như bước chân Huyền Trân Công
Chúa. Phần MIỀN NAM rất hoan lạc vì đó là những bước chân thành đạt của lữ
khách để cùng toàn dân hoàn thành nước Việt.
Trường ca gồm 19 đoản khúc, đại đa số bài nằm trong âm giai
ngũ cung và có thêm nhạc thuật chuyển hệ. Nhưng tôi cũng không ngần ngại pha trộn
vào trường ca một số bài nằm trong âm giai thất cung Tây Phương....
...Tôi còn mơ một hoài bão vượt dân ca, cho nên ngoài những
đoản khúc có tính chất thuần túy tôi còn mạnh bạo đưa ra những đoạn (mà tôi cho
rằng) tân tiến nghĩa là đang mới mẻ nhưng vẫn phù hợp với sự tiến triển tất
nhiên của ngành Quốc nhạc.
Bản trường ca được trình tấu lần đầu tiên từ năm 1960 tại
Sài Gòn, và sau đó nhiều lần qua đài phát thanh hay bởi các danh ca thời ấy, lớn
nhất là với đoàn hợp xướng hơn 100 người năm 1960. Toàn bộ bản trường ca được
thâu âm lần đầu tiên năm 1965 bởi Ban Hoa Xuân của Đài Phát thanh Sài Gòn (với
Thái Thanh, Duy Khánh và Kim Tước, Thái Hằng, Nhật Trường, Trần Ngọc... và nhiều
người khác) và ban nhạc Nghiêm Phú Phi, Y Vân, Đan Thọ, phát hành theo dạng
cassette. Năm 1993, Phạm Duy Cường bổ túc phần hòa âm phối khí và tái bản theo
dạng CD. Trước đó, năm 1991, Phạm Duy Cường có phát hành 1 CD hòa tấu trường ca
này. Ban Hợp xướng Ngàn Khơi đã trình tấu và phát hành CD nhiều
trích đoạn từ trường ca này trong 2 CD Đêm ngàn khơi 4: 10 năm lưu niệm và Đêm
Ngàn Khơi : Con Đường Cái Quan & Tình Hoài Hương (1994), hợp soạn bởi nhạc
trưởng Lê Văn Khoa và Trần Chúc.
Năm 2008, Trung tâm Thúy Nga có cho hát lại trích đoạn trường
ca này trong chương trình Paris By Night 91. Phần trình tấu được dàn dựng quy
mô với các ca sĩ chủ lực của Trung tâm.
Nguồn: http://vi.wikipedia.org/wiki/Con_%C4%91%C6%B0%E1%BB%9Dng_c%C3%A1i_quan_(tr%C6%B0%E1%NBB%9Dng_ca)
No comments:
Post a Comment